Bewustzijnsmodel

Hoofdstuk 2 uit: “De Energetica van Voice Dialogue”

door Robert Stamboliev MA

In dit hoofdstuk wordt een kort historisch overzicht gegeven van de ontwikkeling van bepaalde gezichtspunten, die hebben geleid tot de nieuwe Transformatie Psychologie en het bewustzijnsmodel van Stone en Stone. Ook zal dit model zelf worden verkend.

Historisch perspectief

In de jaren 60 werd het idee van de zgn. “Derde Kracht” geïntroduceerd in de psychologie, naast de klassieke psychoanalyse  en de gedragspsychologie. Vooral door het werk van Abraham Maslow, werd deze Derde Kracht bekend als de Humanistische Psychologie. In de Humanistische Psychologie werd het bewustzijn, waarop jarenlang een soort van taboe had gerust, zelf het onderwerp van studie, waarbij het herstellen van de eenheid van lichaam en geest de grootste nadruk kreeg. Hierdoor kwamen nieuw therapieën op, die zich richtten op de ervaring van lichaamsenergieën. Daarbij was het belangrijk een goede “aarding” te bewerkstelligen en zich te concentreren op de ervaring, dat wij op de aarde leven en dat de energieën van de aarde in ons zijn. Hoewel deze “Derde Kracht” ook was gericht op groei en zelfverwerkeling, was Maslow zelf pessimistisch over het resultaat van alleen maar therapie voor dit proces. Hij zei: “Je kunt in therapie gaan en deelnemen aan groeigroepen, maar er komt een punt dat je het verder in je eentje moet doen” (Koolbergen, 1973, blz. 45) Vanaf dat bewuste punt zag hij meditatie als enige methode om een hoger bewustzijnstoestand te bereiken. Nadat hij eenmaal deze conclusies had bereikt, werd hij, met anderen, één van de grondleggers van de Transpersoonlijke Psychologie van de jaren ’70.
De school van de Transpersoonlijke Psychologie ontwikkelde een eigen visie op bewustzijn, waarin invloeden zijn te bespeuren van aan de ene kant de exacte wetenschappen en aan de andere kant Oosterse tradities. Bewustzijn werd gezien als een dynamisch energiesysteem (Tart, 1974), In dit model heeft het bewustzijn verschillende lagen, zodat men meerdere bewustzijnsniveaus kan ervaren. De transcendente, spirituele ervaring werd ook beschouwd als een niveau van bewustzijn. Onder invloed van oosterse spirituele stelsels, als Yoga, Soefisme, Boeddhisme, werd het idee van bewustzijn als energie goed ontwikkeld. Veel aandacht werd ook besteed aan dromen, hypnose en veranderde bewustzijnstoestanden, met gebruikmaking van gegevens over psychedelische ervaringen, visualisatie en meditatie.
Bovendien werd de theorie ontwikkeld van de verdeling van de hersenen in een linker- en een rechterhelft. Daarbij wordt de linker hersenhelft verondersteld het logisch denken en het tijdbegrip te beheersen, terwijl de rechter hersenhelft de functies van intuïtie en verbeelding draagt. (Ornstein, 1972)

Sinds de tachtiger jaren heeft zich een nieuwe zienswijze ontwikkeld, die Transformatie Psychologie is genoemd. Zij kan worden beschouwd als een synthese van de eerdere benaderingen, door de integratie van de energieën van lichaam, emoties en geest, op het grondvest van de energetica als een machtig instrument voor transformatie van bewustzijn.

Belangrijke exponenten van deze nieuwe Transformatie Psychologie zijn Dr. Hal Stone en Dr. Sidra Stone. In zijn autobiografie (“Embracing Heaven and Earth”, 1985) beschrijft Hal Stone zijn ontwikkelingsgang van een Jungiaans analyticus naar Transformatie Psycholoog. Stone en Stone waren allebei afzonderlijk betrokken bij de bovenbeschreven ontwikkeling van groei- en “aardings”-therapieën in de jaren ’60 (Gestalt en het werk van de neo-Reichianen) en bij “healing” en energiewerk uit de zeventiger jaren, waarbij onvoorwaardelijke liefde het sleutelbegrip was. Later maakten zij zich ook van deze laatste benadering los en gingen samen op zoek naar een synthese. Zij begonnen met “Delos”, een maatschap van psychologen, in Los Angeles, waar Hal Stone de trainingscursussen leidde en Sidra Stone aan het hoofd stond van de bijbehorende kliniek. In 1986 verhuisden zij naar Albion, Californië. Tegenwoordig besteden zij hun tijd aan schrijven en aan het geven van cursussen en trainingen in verscheidene centra overal in de wereld, waar men door hun werk is geïnspireerd. Zij dragen hun kennis en inzicht uit over het door hen ontwikkelde bewustzijnsmodel en de daarop gebaseerde methode, Voice Dialogue genaamd. Werken met dromen, met visualisering en met de lichaamsenergievelden, is ingebed in het bredere perspectief van het bewustzijnsmodel.

Een definitie van Bewustzijn

In dit bewustzijnsmodel wordt bewustzijn begrepen als “gewaarzin” in combinatie met het ervaren van energiepatronen. Als Stone en Stone spreken over bewustzijn, bedoelen ze feitelijk een bewustzijnsproces. Zelf zeggen ze het zo:

“Wat wij dus willen beschrijven is niet het bewustzijn, maar het proces van bewustzijn. We zullen het bewustzijn noemen, maar we bedoelen daar dan niet een statische toestand mee. Wij zijn van mening dat je niet zomaar bewust wordt: bewustzijn is niet iets dat je simpelweg kunt proberen te bereiken. Bewustzijn is een proces waar je dagelijks mee bezig bent, je hele leven – een proces van evolutie, dat voortdurend, elk moment, aan verandering onderhevig is” (Stone en Stone: Embracing Our Selves, 1985, pag. 17)

Het bewustzijnsproces speelt zich af op drie welonderscheiden niveaus. Eén niveau is dat van gewaarzijn. Het tweede niveau is de ervaring van de verschillende delen, ook subpersoonlijkheden of energiepatronen geheten. Het derde niveau is het niveau van het Ego.

Stone en Stone definiëren het niveau van Gewaarzijn als: “het vermogen het leven in al zijn aspecten waar te nemen, zonder een mening of een oordeel uit te spreken over de energiepatronen die je waarneemt en zonder dat je de behoeften voelt gebeurtenissen naar je hand te zetten.” (Stone & Stone, 1985, blz. 18)

Het tweede niveau van het bewustzijnsproces is de ervaring van energiepatronen. In deze visie wordt alles in het leven gezien als een energiepatroon van een of andere soort.

“Deze energiepatronen staan in verband met ons innerlijk, of dat nu fysiek, emotioneel, mentaal of geestelijk is. De energiepatronen lopen uiteen van een vaag gevoel, of een nauwelijks waarneembare sensatie, tot een volkomen ontwikkeld deel of subpersoonlijkheid.” (op.cit., blz. 19)

In hun definitie van energiepatronen zeggen Stone en Stone:

“De term “energiepatroon” verwijst naar delen die persoonlijk bepaald zijn (subpersoonlijkheden) en naar delen die genetisch bepaald zijn (archetypen).” (op.cit., blz. 27)

Het derde niveau van het bewustzijnsproces is het Ego. Stone en Stone hanteren de gebruikelijke definitie van het Ego als de uitvoerende macht van de psyche, het deel van ons die keuzes maakt. Idealiter zou het Ego zijn informatie moeten ontvangen zowel van het niveau van gewaarzijn, als door middel van het ervaren van de verschillende energiepatronen. Wat Stone en Stone echter in hun werk ontdekten, is dat slechts heel weinig mensen werkelijke keuzes kunnen maken. Zoals ze het zelf zeggen:

“… het Ego heeft zijn uitvoerende macht uit handen gegeven aan een combinatie van verschillende subpersoonlijkheden. Op die manier is dat wat als het Ego naar voren treedt, misschien wel een combinatie van Beschermer / Beheerser, Drammer, Behager, Perfectionist eb innerlijke Criticus. (…) Daarom zeggen wij dat het Ego zich identificeert met deze patronen.” (op.cit., blz. 21)

Stone en Stone zien het bewustzijnsproces als cruciaal voor individuen om “gewaar te worden” met welke energiepatronen hun Ego zich heeft geïdentificeerd. Dit leidt tot een proces van verfijning van het Ego. Het idee van het “Bewuste Ego”, als geïntroduceerd door Stone en Stone, is een aanwinst voor de theorievorming. In hun woorden: “Met het voortschrijden van het bewustwordings-proces, wordt het Ego een bewuster Ego. En als meer Bewust Ego is het beter in staat echte keuzes te maken.” (op.cit., blz. 21)
Daarom zijn in dit bewustzijnsmodel de drie beschreven niveaus ten nauwste met elkaar verweven.
Bewustzijnsmodel

Het model zelf laat zich het beste voorstellen door te denken over bewustzijn als een voortdurende stroom van psychische energie door het levensproces. Stone en Stone gebruiken het oude beeld van de lemniscaat om deze stroom van energieën te verduidelijken.

De energie stroomt tussen twee polen, die we plus en min zouden kunnen noemen. Yin en Yang, kwetsbaarheid en kracht. Volgens Stone en Stone is dit een archetypisch proces en als zodanig onderdeel van het menszijn. Aan de Yin kant bevinden zich subpersoonlijkheden als het Kwetsbare Kind, de Rebelse Zoon of Dochter, terwijl aan de Yang kant de krachtige subpersoonlijkheden
zich ophouden, als de Vader, de Moeder, de Beheerser.

Stone en Stone gebruiken dit model vooral om duidelijk te maken hoe de energiestromen in relaties plaatsvinden en tot welke vastgeroeste patronen dit leidt. In relaties richt de Yin pool van de ene partner zich op de Yang pool van de ander en reageert daarop. En omgekeerd.
Deze archetypische verbinding vindt plaats in alle relaties, of het nu om man-vrouw, man-man, of vrouw-vrouw gaat. Als archetypisch proces kan het als iets prettigs worden ervaren, of juist heel beklemmend.

Men kan vaststellen dat er voortdurend stroming is tussen tegengestelde energieën. Het niveau van Gewaarzijn is echter vrij van deze wetmatigheid: het kan zich bewust zijn van wat er gebeurt, maar verder is het van volstrekt andere aard. Het Bewuste Ego heeft toegang zowel tot het ervaren van energiepatronen als tot het niveau van Gewaarzijn zelf, terwijl het bovendien in staat is om te communiceren met andere personen, buiten de de ingeslepen vaste relatiepatronen. Bijvoorbeeld, iemand die een Bewust Ego heeft ontwikkeld, kan zijn eigen energiepatronen ervaren gelijktijdig met de energiepatronen van anderen, terwijl hij bovendien zijn eigen Gewaarzijn werkende houdt.

Doelstellingen van de Transformatie Psychologie

Het zal duidelijk zijn dat Transformatie Psychologie streeft naar een transformatie – een verandering in samenstelling en aard – van bewustzijn. Volgens Stone en Stone kan bewust nagestreefde transformatie geschieden op de drie niveaus van bewustzijn: Gewaarzijn, het ervaren van energiepatronen en het Ego.

Gewaarzijn

Op het niveau van Gewaarzijn is men als het ware objectief getuige van meer aspecten van zichzelf en zijn omgeving, dan vóór men aan het bewustzijnswerk begon. Men wordt zich bewust van de Energieën waar mee het Ego geïdentificeerd was en van de Energieën die onderdrukt zijn. Men kan ook een groter gewaarzijn ontwikkelen omtrent zijn lichaam en de energievelden.

Het Ervaren van Energiepatronen

Op dit niveau kunnen meerdere verschillende veranderingen plaatsvinden. Energieën waarmee we ons geïdentificeerd hebben, daardoor groter en sterker zijn geworden en ons leven volledig in de hand hebben genomen, noemen we de primaire ikken. Zij kunnen misschien worden overgehaald de teugels wat te vieren, wat van hun dictatoriale trekjes kwijt te raken en genoegen te nemen met een meer constructieve rol. Een Criticus b.v., die ons een groot deel van de tijd op de kop zit, alles afbrekend wat we doen of laten, kan door transformatiewerk veranderen en een onderdeel worden van de analytische geest.

Energieën die gedurende lange tijd weggedrukt zijn, weggeduwd in het onbewuste, worden aangeduid als verstoten ikken. Het idee van verstoten ikken is afkomstig van de psycholoog Nathaniel Brandon (Brandon, 1972), die vooral geïnteresseerd was in de verstoring van emoties en hartstocht in onze cultuur en de daarmee gepaardgaande overwaardering van het intellect. Stone en Stone werkten het idee verder uit en onderscheiden nu vele soorten verstoten ikken (Stone en Stone, 1985, blz. 63 e.v.)
Een verstoten ik is een energiepatroon dat geheel of gedeeltelijk uit iemands leven is verbannen. Het is een energiepatroon dat in het verleden werd afgestraft, ieder keer als het de kop opstak. Zo’n bestraffing kan heel subtiel geweest zijn, of heel ruw, zoals een feitelijk of psychologisch pak slaag. Opdat de betrokkene dit zal overleven, hebben de primaire ikken dergelijk energiepatronen moeten uitbannen uit het leven van de betrokkene. Zij werden immers volstrekt onaanvaardbaar geacht en werden dus weggedrukt; maar niet compleet vernietigd.
Dergelijke energiepatronen blijven leven in het onbewuste. Vanuit Jungiaans gezichtspunt maken de verstoten ikken deel uit van onze schaduw. Wanneer we in ons leven andere mensen tegenkomen, die dragers zijn van dergelijke verstoten energiepatronen, dan beginnen onze eigen corresponderende energieën te vibreren; maar zij geven ons een gevoel van onbehagen, want zij zitten vast aan pijnlijke herinneringen uit ons verleden. In dergelijke situaties is de meest gebruikelijke weg om het opspelen van de verstoten energiepatronen te laten stoppen: het veroordelen van die andere persoon.

Er is een belangrijk onderscheid tussen verstoten ik en een onontwikkelde deelpersoonlijkheid. De algemenere term voor een deel dat niet bewust is, is een onbewust deel. Niet alle onbewuste delen zijn verstoten ikken, sommige kunnen gewoon (nog) niet ontwikkeld zijn. Een voorbeeld: ieder van ons heeft een deel, dat te maken heeft met het ouderschap. Zolang we zelf geen kinderen hebben, blijft dit deel onontwikkeld. Het is niet verstoten, want er is geen energie nodig om het weg te houden. Aan de andere kant is het zo dat elke verstoten ik een tegengestelde energie kent (één der primaire ikken dus), waarmee het ego is geïdentificeerd. Deze tegengestelde energie houdt voortdurend het verstoten ik onder de duim.

Een goede manier om onze eigen verstoten ikken te ontdekken is gelegen in het kijken naar onze eigen reacties op en veroordelingen van andere mensen. Als iemand bij ons een sterk gevoel van afkeer of veroordeling oproept, is het zeer waarschijnlijk dat die persoon appelleert aan één van onze verstoten ikken. Het is dan belangrijk uit te vinden welke speciale eigenschap van de ander die reactie bij ons oproept. Wat voor energie is er aan het werk?
Als bijvoorbeeld iemand die zijn seksualiteit heeft verstoten naar een feestje gaat en de kamer binnenkomt waar iemand anders is bij wie de seksuele energie volledig aanwezig is, dan zal de verstoten seksualiteit bij de eerste persoon direct empatisch meetrillen, maar tegelijkertijd voelt de betrokkene dan ook de oude pijn weer. De makkelijkste manier om dit nare gevoel kwijt te raken is om de ander te veroordelen. Zoiets kan gebeuren tussen twee personen, zonder dat er van enige merkbare actie sprake is. Energielichamen voelen echter de verstoten energieën haarscherp aan.

Zodra mensen enig Voice Dialogue transformatiewerk hebben gedaan en een niveau van Gewaarzijn en een Bewuster Ego hebben ontwikkeld, kunnen zij bij zichzelf het energiepatroon verkennen dat het verstoten ik onder de duim houdt; mogelijk zijn zij in staat om het verstoten ik zelf aan het woord te laten komen in een sessie. De sessie kan leiden tot een bevrijding en “thuiskomen” van de energie van het verstoten ik, terwijl ook de energie weer beschikbaar komt, die nodig was voor de onderdrukking daarvan. Zo vindt transformatie van die verstoten energie plaats.
Het Ego

Op het niveau van het Ego treedt transformatie op als het ego zich disidentificeert van de subpersoonlijkheid die het overheerst en zich ontwikkelt tot een Bewust Ego, dat toegang heeft tot een veel groter aantal energiepatronen. Een ego dat die toegang heeft (een “empowered” ego), beschikt over gewaarzijn van en heeft toegang tot zowel onze machtige kant als onze kwetsbare kant en is daardoor in staat werkelijke keuzes te maken. Op die manier zitten we niet gevangen in de vaste relatiepatronen, die plaatsvinden tussen onze energieën en de energieën van mensen om ons heen. Hoewel die vaste bewegingen tussen de energieën plaatsvinden, omdat het een archetypisch proces betreft, hebben we de keuzemogelijkheid om te communiceren vanuit een Bewust Ego en zo uit het automatisme te stappen.

Het bewustzijnsmodel verschilt daarin van andere psychologische en godsdienstige stelsels, dat Gewaarzijn en het Ervaren van Energiepatronen en het Ego, alle drie hun plaats krijgen. In de verschillende Oosterse en Westerse esoterische leren wordt bewustzijn veelal gedefinieerd als gewaarzijn, de afstandelijke waarneming. Deze traditionele definitie van bewustzijn als gewaarzijn leidt echter tot een splitsing van lichaam en geest.
Hoe traditioneler de godsdienst, hoe meer nadruk er wordt gelegd op die scheiding tussen lichaam en geest. Stone en Stone zagen dat hetzelfde gebeurt in de New Age beweging. Het streven naar groter bewustzijn kan dienen om te ontsnappen aan het ervaren van zulke onwelkome energieën als jaloezie, pijn, kwaadheid, waardoor deze energieën gedwongen worden ondergronds te gaan, onder te duiken in het onbewuste. Als een dergelijke ontsnapping aan onwelkome energieën wordt gelegitimeerd door een filosofisch stelsel, kan het gewaarzijn door onze innerlijke Criticus worden gebruikt als een alibi. Onze Critici zijn gek op dit soort ideeën!

Inde Humanistische Psychologie, dus in methoden als Gestalt, Bio-energetica en het neo-Reichiaanse werk, was het belangrijk om emoties en lichaam te integreren. Aan de andere kant wordt in de Transpersoonlijke Psychologie vooral het Gewaarzijnsniveau benadrukt. In die optiek kan men echter licht de staat van Gewaarzijn verwarren met ervaringen van rust, harmonie of vrede.
Volgens het bewustzijnsmodel zijn vrede en rust gewoon energiepatronen, naast vele andere mogelijke ervaringen. Volgens Stone en Stone is elke ervaring aanvaardbaar, zolang het niveau van Gewaarzijn haar kan volgen en waarnemen en mits we ons er niet bovenmatig mee identificeren.

Het proces van herkenning en beleving van energiepatronen vermindert op heel organische wijze de macht van de zgn. Zwaargewichten, als b.v. de Criticus, de Perfectionist en vandaag de dag soms de New Age “Spirituele Drammer”.
Voice Dialogue. Beschrijving van methode en richtlijnen

In de Voice Dialogue methode hebben het Gewaarzijn, het Ervaren van Energiepatronen en het Ego, elk hun eigen plaats. Stone en Stone hebben de Voice Dialogue methode organisch en proefondervindelijk ontwikkeld binnen hun eigen partner-relatie, als een manier om met elkaar te communiceren op verschillende niveaus. Zelf schrijven ze:
“De methode heet Voice Dialogue. Wij, de schrijvers, hebben deze methode ontwikkeld als een manier om psychologisch met elkaar te werken, toen we elkaar voor het eerst ontmoetten in het begin van jaren zeventig. Wij hadden het gevoel dat we een nieuwe werkwijze nodig hadden om ons te helpen bij ons transformatieproces: een methode die alles in zich zou dragen, die flexibel zou zijn en die leuk zou zijn om te gebruiken. Wij hadden behoefte aan een techniek, die ons zou helpen verder te reiken dan onze eigen rationele, intuïtieve en psychologisch verfijnde Beschermers / Beheersers, een techniek die een steeds verdere uitbreiding van het bewustzijn zou stimuleren” (Stone en Stone, 1985, blz. 36)

De methodiek en de aanwijzingen voor de begeleider geven Stone en Stone als volgt:

Hoofdbestanddelen

1. Het verkennen van subpersoonlijkheden en energiesystemen.
De begeleider gaat een dialoog aan met de verschillende subpersoonlijkheden of archetypen. Elk van hen krijgt een eigen plek in de ruimte: stoel, sofa, kussen, hoekje, zodat zij goed gescheiden verzelfstandigd kunnen worden, zonder dat andere subpersoonlijkheden of het Ego tussenbeide komen.
Iedere subpersoonlijkheid wordt rechtstreeks aangesproken, onder volledige erkenning van haar eigen individuele belang en van haar rol als deel van de gehele persoonlijkheid. Elke subpersoonlijkheid of archetype is een welonderscheiden energiepatroon, dat het lichaam “bezielt” met zijn eigen speciale energie. De betrokkene ervaart dit van binnenuit, terwijl de begeleider afstemt op de energieën van de betrokkene en goed in de gaten houdt of er geen veranderingen in de energie plaatsvinden, zodat hij de betrokkene op tijd kan laten opschuiven naar een nieuwe plek, zodra een andere subpersoonlijkheid het overneemt.
De grondgedachte van het werk is: gezamenlijke verkenning; niet het oplossen van problemen of het najagen van een doel.

2. Verduidelijking van het Ego
In de tweede plaats weekt Voice Dialogue het Ego los van de Primaire Ikken en andere subpersoonlijkheden die daarmee samenwerken. Het Ego krijgt zijn eigen plek in het midden van de ruimte en de subpersoonlijkheden spelen hun conflicten daar rondomheen uit. Zodra een subpersoonlijkheid het Ego begint over te nemen, zal een oplettende Voice Dialoge begeleider dit opmerken en aan de betrokkene vragen een andere plaats in te nemen. Daarna zal de begeleider die nieuwe subpersoonlijkheid direct aanspreken. Op die manier wordt het Ego steeds duidelijker onderscheiden: het groeit uit tot een Bewuster Ego.

3. Vergroting van het Gewaarzijn
Tenslotte brengt Voice Dialogue het Gewaarzijn in het systeem. Er is een plek voor elk van de subpersoonlijkheden die men ervaart, er is een plek in de ruimte voor het Ego, dat coördineert en handelt en er is een plaats voor Gewaarzijn, apart van al die andere. De plaats voor het Gewaarzijn is meestal staande achter de plek van het Ego, of naast de begeleider. Nadat hij met de verschillende delen heeft gewerkt, gaat de betrokkene naar deze plaats en de begeleider vat de sessie kort en objectief samen. De betrokkene blijft stil en neemt alles waar wat er gebeurt vanaf dit stille punt, zonder te oordelen, zonder te hoeven beslissen.

Aanwijzingen voor de begeleider
(Stone & Stone, 1985, blz. 42-55)

1. Identificatie van Energiepatronen.
2. Fysieke scheiding van subpersoonlijkheden
3. Benaderen van de subpersoonlijkheden als mensen van vlees en bloed. De attitude van de begeleider is acceptatie en empathie.
4. Het scheiden van ego en subpersoonlijkheden. Dit vraagt soms wat ingrepen van de begeleider.
5. Niet oordelen, blijven openstaan.
6. Ontspannen en de tijd nemen.
7. In de gaten houden van wijzigingen in energiepatronen, zodat op andere subpersoonlijkheden kan worden overgegaan.
8. Voice Dialogue kan leiden tot een veranderde staat van bewustzijn. De begeleider dient zich hiervan bewust te zijn en moet de betrokkene beschermen tegen verstoringen van buiten.
9. Voice Dialogue mag niet worden gebruikt als substituut voor persoonlijke reacties. Dergelijke reacties moeten van tevoren, voordat een sessie begint, aan de orde komen. Er behoren geen bijbedoelingen te zijn.
   Ingebouwde bescherming

De ingebouwde bescherming van het werk blijkt uit het feit dat de primaire ikken volledig worden erkend en gerespecteerd. Er wordt niet geprobeerd mensen te dwingen, achter de rug van bijvoorbeeld de Beschermer / Beheerser om, nieuwe en andere dingen te ondergaan. Alleen de naam al: “Beschermer”, doet eer aan de beschermende functie van deze energie en klinkt heel wat positiever dan wat zo vaak “weerstand” wordt genoemd.
Voice Dialogue werk is zo veilig, juist doordat aan de beschermende taak van de primaire ikken volledig recht wordt gedaan. Hun functie is van de aanvang af geweest om onze kwetsbaarheid te beschermen en dat moet zo blijven. Zij zorgen ervoor dat we ons niet te snel op nieuwe psychologische wegen begeven. Pas als zij toestemming geven “nieuwe” energiepatronen te verkennen, zijn de veranderingen die optreden in ons energiesysteem doorgaans blijvend en worden niet doorkruist door het binnenstappen van bijvoorbeeld een boze Beschermer / Beheerser, die door de begeleider even “ondergeschoffeld” was……
Dit leidt tot een harmonische en evenwichtige ontplooiing van onze verschillende delen of ikken. Zodra de primaire ikken vertrouwen krijgen in het werk en het transformatieproces, kunnen veilige expedities naar nieuwe gebieden worden ondernomen.

Hoewel het zich ontwikkelde Bewuste Ego nu gedisidentificeerd is van de primaire ikken, blijft hun beschermende functie van waarde en zal het Ego prijs stellen op hun mening ten aanzien van de keuzes waar we nog steeds voor staan in ons leven.[:]