Door drs. Jerien Koolbergen en Robert Stamboliev MA
Toen de Californische psychologen Hal en Sidra Stone in de jaren tachtig van de vorige eeuw Voice Dialogue ontwikkelden, was hun doel een praktische methode gestalte te geven die een brug zou kunnen slaan tussen enerzijds denkbeelden van Jung (Hal Stone was ook als psychoanalyticus geschoold), en anderzijds de overgang tussen de Humanistische en de Transpersoonlijke Psychologie.
De Voice Dialogue-methode werd een loot aan de stam van de zogenaamde ‘Transformatie Psychologie’, die toentertijd in Californië ontstond.
‘Transformatie’ bleek een belangrijk principe in Voice Dialogue te zijn, omdat gebleken was dat er geen directe overgang mogelijk was van de op de persoon gerichte Humanistische Psychologie naar de Transpersoonlijke Psychologie. Volgens Maslow bestond er namelijk geen werkbare methode in de Transpersoonlijke Psychologie, maar werd het verder ‘aan je zelf overgelaten’, en dan eigenlijk alleen nog in de vorm van meditatie en visualisatie, waarbij psychedelica een short-cut vormden om tot veranderde bewustzijnstoestanden en liefst tot Verlichting te komen.
Een definitie van Bewustzijn
Hal en Sidra Stone kwamen tot het inzicht dat het wel degelijk mogelijk was om op een praktische wijze persoonlijke, rigide complexen (die zij ‘subpersoonlijkheden’ noemden) te transformeren tot een evenwichtig, stromend energiesysteem, waarbij de grenzen tussen het persoonlijke en het transpersoonlijke vaak vervaagden. Immers deze grenzen liggen niet vast. Zij worden langzamerhand verlegd, zowel in de Natuurwetenschappen (met de ontdekking van de kwantumfysica bijvoorbeeld), als in de psychologie, waarmee langzamerhand een nieuw paradigma in zicht komt, waarin wetenschap, religie en het zogenaamde ‘spirituele’ een geheel gaan vormen.
De Stone’s ontwikkelden hun eigen bewustzijnsmodel en de daarop gebaseerde methode, Voice Dialogue genaamd. Werken met dromen, met visualisering en met de lichaamsenergievelden vindt plaats vanuit het perspectief van het bewustzijnsmodel.
In dit bewustzijnsmodel wordt bewustzijn gezien als ‘gewaarzijn’ in combinatie met het ervaren van energiepatronen. Het bewustzijnsproces speelt zich af op drie welonderscheiden niveaus. Één niveau is de ervaring van de verschillende delen van de psyche, ook subpersoonlijkheden of energiepatronen geheten. Een volgend niveau is dat van het gewaarzijn hiervan. Het derde niveau is het niveau van het Ego.
Het eerste niveau van het bewustzijnsproces is de Ervaring van energiepatronen. In deze visie wordt alles in het leven gezien als een energiepatroon van een of andere soort. De term ‘energiepatroon’ verwijst naar delen die persoonlijk bepaald zijn (subpersoonlijkheden) en naar delen van universele aard (archetypen).
Het tweede niveau, Gewaarzijn, definiëren we als: ‘het vermogen het leven in al zijn aspecten waar te nemen, zonder een mening of een oordeel erover uit te spreken en zonder dat je de behoefte voelt om gebeurtenissen naar je hand te zetten.’
Het derde niveau van het bewustzijnsproces is het Ego, de uitvoerende macht van de psyche, het deel van ons dat keuzes maakt.
Het Ego heeft zijn uitvoerende macht vaak uit handen gegeven aan een combinatie van verschillende subpersoonlijkheden. Op die manier is dat wat als het Ego naar voren treedt, misschien wel een combinatie van de zogenaamde ‘Beschermer’ / ‘Beheerser’, ‘Drammer’, ‘Behager’, ‘Perfectionist’ en ‘Innerlijke Criticus’. Het Ego identificeert zich dan met deze patronen.
In deze drie niveaus speelt het onbewuste een belangrijke rol. Als er eenmaal een kier is in de identificatie met bepaalde energiepatronen blijkt men ontvankelijker te zijn voor boodschappen vanuit het onbewuste. De ‘droomwever’, de intelligentie in het onbewuste die ons dromen geeft, wordt dan een actieve bondgenoot. Aan ons nog wel de taak om de boodschappen te leren verstaan.
Het bewustzijnsproces zien we als cruciaal voor individuen om ‘gewaar te worden’ met welke energiepatronen hun Ego zich heeft geïdentificeerd. Dit leidt tot een proces van verfijning van het Ego. Het idee van het ‘Bewuste Ego’, zoals geïntroduceerd door Stone en Stone, is een aanwinst voor de theorievorming in bewustzijnswerk.
Het bewustzijnsmodel
Het model zelf laat zich het beste voorstellen door te denken over bewustzijn als een voortdurende stroom van psychische energie. We gebruiken het oude beeld van de Lemniscaat om deze stroom van energieën te verduidelijken.
De energie stroomt tussen de twee polen, die we ‘plus’ en ‘min’ zouden kunnen noemen. Yin en Yang, kwetsbaarheid en kracht. Dit is een archetypisch proces en als zodanig onderdeel van het menszijn.
Men kan vaststellen dat er voortdurend stroming is tussen tegengestelde energieën.
Het Gewaarzijn is echter vrij van deze wetmatigheid: het kan zich bewust zijn van wat er gebeurt, maar verder is het van volstrekt andere aard.
Het Bewuste Ego heeft toegang zowel tot het ervaren van energiepatronen als tot het niveau van Gewaarzijn zelf.
Doelstellingen van de Transformatie Psychologie
Het zal duidelijk zijn dat Transformatie Psychologie streeft naar een transformatie – een verandering in samenstelling en aard – van bewustzijn. Bewust nagestreefde transformatie kan geschieden op de drie niveaus van bewustzijn: het Ervaren van energiepatronen, Gewaarzijn en het Ego.
Het Ervaren van energiepatronen
Op dit niveau kunnen meerdere veranderingen plaatsvinden. Energieën waarmee we ons geïdentificeerd hebben en die daardoor groter en sterker zijn geworden en ons leven volledig in de hand hebben genomen, noemen we de primaire ikken. Zij kunnen misschien worden overgehaald de teugels wat te laten vieren, wat van hun dictatoriale trekjes kwijt te raken en genoegen te nemen met een meer constructieve rol. Een Criticus bijvoorbeeld, die ons een groot deel van de tijd lastig valt, alles afbrekend wat we doen of laten, kan door transformatiewerk veranderen en een onderdeel worden van de analytische geest.
Een andere belangrijke transformatie heeft zijn basis in het feit dat de subpersoonlijkheden zich hebben ontwikkeld uit onze psychische instincten, de archetypen. In het werken met de subpersoonlijkheden, waarbij de cliënt de energie ervan ervaart, zien we in de loop van enkele sessies een verschuiving optreden waarbij ze transformeren in de richting van hun universele archetypische kern, alsof een subpersoonlijkheid thuiskomt op zijn echte thuisplek, zijn eigen essentie, het archetype. Deze essentie is niet persoonlijk bepaald door familie en milieu, maar eerder mythisch en transpersoonlijk.
Zo kan een zogenaamde Drammer (‘Pusher’) transformeren tot een Strijder; een Behager (‘Pleaser’) tot een Godin van de Liefde; een Beheerser (‘Controller’) tot het principe van structuur en orde zoals toegeschreven aan de god Saturnus; en een Angstig Kind tot een puur Kwetsbaar Kind met sensitiviteit en ook wijsheid, zoals de tijdloze foetus in Kubricks film 2001.
Energieën die gedurende lange tijd weggedrukt zijn, weggeduwd in het onbewuste, worden aangeduid als verstoten ikken. Een verstoten ik is een energiepatroon dat geheel of gedeeltelijk uit iemands leven is verbannen. Het is een energiepatroon dat in het verleden werd afgestraft, iedere keer als het de kop opstak. Zo’n bestraffing kan heel subtiel geweest zijn, of heel ruw, zoals een feitelijk of psychologisch pak slaag. Opdat de betrokkene dit zal overleven, hebben de primaire ikken dergelijke energiepatronen moeten uitbannen uit het leven van de betrokkene. Zij werden immers volstrekt onaanvaardbaar geacht en werden dus weggedrukt; maar niet compleet vernietigd.
Dergelijke energieën blijven leven in het onbewuste. Vanuit Jungiaans gezichtspunt maken de verstoten ikken deel uit van onze schaduw. Wanneer we in ons leven andere mensen tegenkomen, die dragers zijn van dergelijke verstoten energieën, dan beginnen onze eigen corresponderende energieën te vibreren. Maar zij geven ons een gevoel van onbehagen, want zij zitten vast aan pijnlijke herinneringen uit ons verleden. In dergelijke situaties is de meest gebruikelijke weg om het opspelen van de verstoten energieën te laten stoppen: het veroordelen van die andere persoon.
Verstoten ikken kunnen door Voice Dialogue geïntegreerd worden in de psyche waardoor we deze bewust kunnen inzetten en we meer energie tot onze beschikking hebben.
Gewaarzijn
Op het niveau van Gewaarzijn is men als het ware objectief getuige van meer aspecten van zichzelf en zijn omgeving dan vóór men aan het bewustzijnswerk begon. Men wordt zich bewust van de energieën waarmee het Ego geïdentificeerd was en van de energieën die onderdrukt zijn. Men kan ook een groter Gewaarzijn ontwikkelen omtrent zijn fysieke- en energielichaam.
Het Gewaarzijn kan het persoonlijk gebied overschrijden en leiden tot transpersoonlijke ervaringen.
Het Bewuste Ego
Wie het Voice Dialogue-werk goed gedaan heeft en bewust is geworden van de identificatie met het primaire systeem, is in staat werkelijk te kiezen. Hij heeft immers de identificatie met het primaire systeem, waardoor bijna alle beschikbare psychische energie werd vastgehouden, losgelaten. Hierdoor is er een betere energieverdeling in de psyche tot stand gebracht, die leidt tot het bewust worden van een andere ego-staat, hetgeen wij het Bewuste Ego noemen.
Deze bewustzijnstoestand kenmerkt zich door een innerlijke harmonie, een gevoel van vrijheid en tegelijk aanwezig -zijn en een hoopvolle verwachting van nieuwe mogelijkheden. En deze mogelijkheden zijn er, in het kwantum-energieveld waarin wij leven, maar waarvan we ons tot dan niet bewust waren, zoals de vissen niet beseffen dat het water hun leefwereld is. Dit zogenaamde Nulpunt-energieveld wordt door de hedendaagse fysica beschreven en daarin bevinden zich alle mogelijke voor ons nog transpersoonlijke energieën en gebieden.
Vanuit ons Bewuste Ego hoeven we niet meer wachten op eventuele piekervaringen, zoals Maslow die beschreef, maar kunnen we als het ware gaan resoneren met hogere energiefrequenties uit het veld, hetgeen zich zal uiten als flitsen van inzicht, intuïtie of inspiratie, gevoelens van compassie en liefde, verscherping van onze zintuigen, hetgeen kan leiden tot extra-sensory perception, genezende krachten en in laatste instantie tot verbinding met de Al-om-Aanwezigheid van wat wij geen naam zullen geven.
Als het Bewuste Ego in ons deze Aanwezigheid voelt, zal het zelf aanwezig-zijn en kunnen ook anderen hiermee resoneren.
De methodiek en de aanwijzingen voor de begeleider
(Hoofdbestanddelen van Voice Dialogue)
1. Het verkennen van subpersoonlijkheden en energiesystemen.
De begeleider (‘facilitator’) gaat een dialoog aan met de verschillende subpersoonlijkheden of archetypen. Elk van hen krijgt een eigen plek in de ruimte, zodat zij goed gescheiden verzelfstandigd kunnen worden, zonder dat andere subpersoonlijkheden of het Ego tussenbeide komen.
2. Verduidelijking van het Ego
In de tweede plaats weekt Voice Dialogue het Ego los van de Primaire Ikken en andere subpersoonlijkheden die daarmee samenwerken. Het Ego krijgt zijn eigen plek in het midden van de ruimte.
3. Vergroting van het Gewaarzijn
Vervolgens brengt Voice Dialogue het Gewaarzijn in het systeem. Er is een plek voor elk van de subpersoonlijkheden die men ervaart, er is een plek in de ruimte voor het Ego, dat coördineert en handelt, en er is een plaats voor Gewaarzijn, apart van al die andere. De begeleider vat de sessie kort en objectief samen. De betrokkene blijft stil en neemt alles waar wat er gebeurt vanaf dit stille punt, zonder te oordelen, zonder te hoeven beslissen. Dit is het moment van integratie.
Houding van de begeleider
‘De weg is het doel’
Belangrijkste uitgangspunt bij het faciliteren in het Voice Dialogue-proces is aandacht, aanwezig zijn in het hier en nu. De begeleider werkt vanuit zijn Bewuste Ego en heeft geleerd energetisch gecenterd te zijn en onbelast. Hij is niet gehecht aan de uitkomst van een sessie, de houding is er een van een gezamenlijke verkenning, niet zozeer het oplossen van een probleem. Verder is de begeleider zelf een instrument in de zin dat hij heeft geleerd zijn eigen energiesysteem op dat van de cliënt af te stemmen. Via dit principe van resonantieontvangt hij aldus informatie over de bij de cliënt actieve subpersoonlijkheden en archetypen. Het principe van inductie,dat vervolgens wordt toegepast gaat nog een stap verder, hierbij versterkt de begeleider bewust zijn overeenkomstige energie om een veld te creëren waarbij het voor de cliënt mogelijk wordt zijn eigen energiepatroon duidelijk te ervaren en gewaar te worden.
Ingebouwde bescherming
De ingebouwde bescherming van het werk blijkt uit het feit dat de primaire ikken volledig worden erkend en gerespecteerd. Er wordt niet geprobeerd mensen te dwingen, achter de rug van bijvoorbeeld de Beschermer / Beheerser om, nieuwe en andere dingen te ondergaan. Alleen de naam al, ‘Beschermer’, doet eer aan de beschermende functie van deze energie en klinkt heel wat positiever dan wat zo vaak ‘weerstand’ wordt genoemd.
Voice Dialogue-werk is zo veilig juist doordat aan de beschermende taak van de primaire ikken volledig recht wordt gedaan. Hun functie is ontstaan om onze kwetsbaarheid te beschermen en dat moet zo blijven. Pas als zij toestemming geven ‘nieuwe’ energiepatronen te verkennen, zijn de veranderingen die optreden in ons energiesysteem doorgaans blijvend. Dit leidt tot een harmonische en evenwichtige ontplooiing van onze verschillende delen of ikken.
Hoewel het zich ontwikkelende Bewuste Ego nu gedisidentificeerd is van de primaire ikken, blijft hun beschermende functie van waarde en zal het Ego prijs stellen op hun mening ten aanzien van de keuzes waar we voor staan in ons leven.
Literatuur
- Lynne McTaggart, Het Veld, De zoektocht naar de geheime kracht van het universum, Ankh-Hermes, Deventer, 2004 [vertaling van The Field – The Quest for the Secret Force of the Universe,Quill/Harper Collins Publishers, New York, 2001]
- Miriam Dyak, The Voice Dialogue facilitators handbook, L.I.F.E. Energy Press, Seattle, 1999
- Marius Romme en Sandra Escher, Accepting Voices, Mind Publications, London, 1993
- Robert Stamboliev, De Energetica van Voice Dialogue, Gopher Publishers, Groningen, 1992 [vertaling van The Energetics of Voice Dialogue, LifeRhythm, Mendocino, CA 1988]
- Hal en Sidra Stone, Embracing Our Selves, Nataraj Publishing, Novato, CA, 1989
- Hal en Sidra Stone, Embracing Each Other, Nataraj Publishing, Novato, CA, 1991
- Hal en Sidra Stone, Van elkaar houden zonder jezelf te verliezen, Uitgeverij De Zaak, Groningen, 2000 [vertaling van Partnering, a new kind of relationship, New World Library, Novato CA, 2000}
